ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հինգշաբթի կարգադրել է գաղտնազերծել ԱՄՆ հանգուցյալ նախագահ Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդու սպանության հետ կապված և տակավին գաղտնի պահվող փաստաթղթերը՝ Միացյալ Նահանգների 35-րդ նախագահի մահվանից ավելի քան 60 տարի անց։
Թրամփի ստորագրած կարգադրության համաձայն՝ նաև կհրապարակվեն փաստաթղթեր Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդու կրտսեր եղբոր՝ Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդու և քաղաքացիական իրավունքների ակտիվիստ Մարտին Լյութեր Քինգ-կրտսերի սպանությունների վերաբերյալ։
Երկուսին էլ սպանել էին 1968 թվականին։
«Մեծ բան է։ Շատ մարդիկ տարիներ շարունակ, տասնամյակներ շարունակ սպասել են սրան»,- լրագրողներին դիմել է նախագահ Թրամփը՝ Սպիտակ տան Օվալաձև գրասենյակում՝ կարգադրությունը ստորագրելիս։
Փաստաթուղթը ստորագրելուց հետո Թրամփն օգտագործած գրիչը փոխանցել է օգնականին՝ ասելով. «Տվեք ՌՖՔ-կրտսերին»՝ նկատի ունենալով սպանված Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդու որդուն՝ Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդի-կրտսերին, ով Դոնալդ Թրամփի կողմից առաջադրվել է ԱՄՆ առողջապահության և մարդկային ծառայությունների նախարարի թեկնածու։
Թրամփի ստորագրած կարգադրության համաձայն՝ Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդու սպանությանը առնչվող գաղտնի փաստաթղթերը պետք է «լիարժեք և ամբողջական տեսքով հրապարակվեն»՝ առանց որևէ խմբագրումների։ Դոնալդ Թրամփը դեռ 2017 թվականին էր համաձայնել հրապարկել այդ փաստաթղթերը։
«Պետական շահերից է բխում այդ սպանություններին առնչվող բոլոր գրառումներն առանց հապաղելու վերջնականապես հրապարակելը»,- ասված է նախագահական կարգադրությունում։
Դոնալդ Թրամփը երկուշաբթի էր խոստացել հրապարակել փաստաթղթերը՝ իր երդմնակալության ժամանակ։
Նախորդ տարիներին ԱՄՆ Ազգային արխիվը հրապարակել է տասնյակ հազարավոր արձանագրություններ՝ կապված 1963 թվականի նոյեմբերի 22-ին նախագահ Քենեդիի սպանության հետ, սակայն տակավին փակի տակ էին հազարավոր այլ փաստաթղթեր՝ այն պատճառաբանությամբ, թե դրանց հրապարակումը ազգային անվտանգության խնդիրներ կստեղծի։
2022 թվականի դեկտեմբերին՝ փաստաթղթերի նախորդ լայնածավալ հրապարակման ժամանակ, ասվել էր, թե դրանց 97%-ը (մոտ 5 միլիոն էջ) արդեն հրապարակվել է։
Ինչպես հայտնի է, Վորենի հանձնաժողովը (The Warren Commission), որը հետաքննում էր ԱՄՆ 46-ամյա նախագահի սպանությունը, եկել էր այն եզրահանգման, որ այն իրականացրել էր նախկին ծովային հետևակային, դիպուկահար Լի Հարվի Օսվալդը։
Սակայն պաշտոնական այդ եզրակացությունը ամենևին չվերացրեց այն կասկածներն ու ենթադրությունները, թե Տեխաս նահանգի Դալաս քաղաքում տեղի ունեցած Քենեդիի սպանության հետևում դավադրություն է եղել։ Հաջորդած տասնամյակներում ԱՄՆ կառավարության կողմից փաստաթղթերի աստիճանական հրապարակումը էլ ավելի էր խորացնում կասկածները։
Ժեստ Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդի-կրտսերին
Դիտորդների ընկալմամբ՝ նախագահ Թրամփի նման քայլը մասամբ նաև յուրահատուկ ժեստ է իր քաղաքական դաշնակից Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդի-կրտսերին։
Վերջինս, օրինակ, 2023 թվականին հայտարարել է, թե «համոզիչ ապացույցներ կան, որ ԿՀՎ-ն ներգրավված է եղել» իր հորեղբոր՝ Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդու սպանության գործում, և «շատ համոզիչ» ապացույցներ գոյություն ունեն, թե հետախուզական ծառայությունը նաև կանգնած է 1968 թվականին իր հոր՝ Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդու սպանության հետևում։
Հայտնի է, որ Ռոբերտ Ֆրենսիս Քենեդին՝ ԱՄՆ նախկին գլխավոր դատախազը, սպանվել էր նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ, երբ մտադիր էր դեմոկրատների կողմից առաջադրվել երկրի նախագահի թեկնածու։ Նրա սպանության համար մեղավոր է ճանաչվել Պաղեստինում ծնված հորդանանցի Սիրհան Սիրհանը։
Հիշեցնենք նաև՝ Թրամփի պաշտոնավարման առաջին ժամկետին Ջոն Ֆիցջերալդ Քենեդու սպանության հետ կապված հազարավոր փաստաթղթեր էին հրապարակվել ԱՄՆ Ազգային արխիվի կողմից, բայց դրանց մի մասը փակի տակ էր՝ ազգային անվտանգության նկատառումներից ելնելով։
ԱՄՆ նախկին նախագահ Ջո Բայդենը, 2022 թվականի դեկտեմբերին՝ փաստաթղթերի նախորդ հրապարակման ժամանակ, հայտարարել էր, որ «սահմանափակ» թվով փաստաթղթեր կշարունակեն մնալ գաղտնի՝ որոշ «գործակալությունների» խնդրանքով։
Փաստաթղթերը գաղտնի պահելու խնդրանքով հանդես էին եկել ԿՀՎ-ն և ՀԴԲ-ն։
Քենեդու պատմությամբ մասնագիտացած փորձագետների խոսքով՝ փաստաթղթերը, որոնք դեռ պահվում են արխիվներում, դժվար թե պարունակեն սենսացիաներ կամ վերջ դնեն ԱՄՆ 35-րդ նախագահի սպանության շուրջ հյուսվող դավադրապաշտական տեսություններին։
Ինչ վերաբերում է Մարտին Լյութեր Քինգ-կրտսերին, ապա նա սպանվել է 1968 թվականի ապրիլին Թենեսի նահանգի Մեմֆիս քաղաքում։
Սպանության համար մեղավոր է ճանաչվել Ջեյմս Էրլ Ռեյը։ Նա մահացել է բանտում 1998 թվականին, սակայն Քինգի երեխաները նախկինում կասկածներ են հայտնել, թե նա է եղել մարդասպանը։
